ROMA RAKAMLARI
Romalılar, Eski Mısırlıların yıllarca önce yaptıkları gibi, önceleri bazı sembolleri tekrarlayarak sayıları tasarladılar.Başlangıçta değişik bazı sembol ve harfleri, rakam olarak kullanmışlardır.
Bu rakamları, ilk olarak Romalılar kullandıkları için, aritmetikte Roma Rakamları ya da Romen Rakamları olarak adlandırılır.Kaynaklar, Roma rakamlarının bir elin parmaklarından esinlenerek ortaya konduğunu belirtir. Romalılar, bugün kullandığımız l, 2, 3, 4 rakamları yerine I, II, III, IV sembollerini ve 5′i belirtmek için de, V şeklinde bir el işaretini sembol olarak kullandılar. 10′u belirtmek için de V sembolünü, değişik biçimde iki kez kullanarak X sembolünü elde ettiler. (Çaprazlanmış iki düşey çizgi.) Diğer rakamları da alfabelerindeki harflerden aldılar.
Romalılar sayıları belirtmek için, 7 ayrı harfi rakam olarak kullanmışlardır. Aşağıdaki tabloda, Roma rakamları gösterilmiştir.
Örnekler:
I=1, V= 5, X= 10, L= 50, C= 100, D= 500, M= 1000
XXX= 30, III= 3, X= 10. LX= 60, XL= 40,
VII=7, IV= 4, XC= 90, LXXX= 80,
LXXXIX=89, XLV= 45, XCIII= 93,IC= 99,
MCMXCIII= 1993, MCMLIII=1953, MCDLIII=1453
MCMLXXXIV = 1000 + 900 + 50 + 30 + 4 = 1984
Bugün de zaman zaman kullanılan bu harfler, yan yana getirilerek daha büyük sayılar oluşturulabilir.
Mesala “35″,”XXXV” şeklinde yazılır.
Bu sayılar yazılırken bazı uyulması gereken kurallarda vardır.
1- Bir harf, en fazla üç defa yan yana yazılabilir.
2- Bir harfin sağına, kendisinden daha küçük değerli bir harf gelirse, toplanarak okunur. XII=11 DCX=610 , LXXVII= 77 gibi.
3-Sol tarafa yazıldığında ise çıkarılır. XC=90, IL=49, CD=400 gibi. Sadece bir harf yazılabilir.
4- Hem sağa, hem de sola daha küçük değerli harfler yazılarak farklı rakamlar yazılabilir. CMLI=951, XLVII=47, CDLV=455 gibi.
5- Roma rakamı ile yazılabilecek en büyük ve en uzun sayı “3888″ dir.(MMMDCCCLXXXVIII)
6- Çok sık olmamakla beraber daha büyük sayılara ihtiyaç hissettiklerinde harflerin değerini “1000″ kat arttırmak için üzerlerine çizgi çizmişlerdir.Aşağıdaki harflerin üzerinde çizgi olduğunu varsayarsak;
V=5000, X=10000, L=50000, C=100000,
D=500000, M=1000000
Roma rakamlarına dayalı, Roma sayma düzenine göre, toplama ve çıkarma işlemlerinin yapılmasında, bazı temel özellik ve sınırlamalar vardır. Bu sebepten Avrupada bir dönemden sonra Roma rakamlarının kullanımıda son verilmiştir.Yine de madde numaralandırılırken tercih ediliyor.